สาวสันทราย

คำอธิบาย

หลายคน ที่นิยมปลูกไม้ดอกไม้ประดับ มักจะเข้าใจผิดคิดว่า “สาวสันทราย” เป็นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย เนื่องจากชื่ออ่าน หรือฟังแล้วน่าจะเป็นอย่างที่คิด แต่ความจริงแล้ว “สาวสันทราย” มีถิ่นกำเนิดจากประเทศฟิลิปปินส์ ถูกนำเข้ามาปลูกและขยายพันธุ์ในประเทศไทยนานมากแล้ว โดยมีชื่อเรียกทั่วไปว่า “สาวสันทราย” ดังกล่าว และมีชื่อเรียกเฉพาะถิ่นทางภาคเหนืออีกด้วยว่า “จรกา”

สาวสันทราย หรือ “จรกา” มีชื่อวิทยาศาสตร์คือ CLERODENDRUM QUADRILOCULARE MERR. ชื่อสามัญ QUEZONIA อยู่ในวงศ์ VERBENACEAE มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ เป็นไม้พุ่ม สูง 2-5 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงกันข้าม รูปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนมน ขอบใบเป็นคลื่น ด้านบนเป็นสีเขียว ด้านล่างสีม่วงคล้ายสีเปลือกมังคุด เวลามีใบดกสีของใบจะเป็น 2 สี สวยงามมาก

ดอก ออกเป็นช่อขนาดใหญ่ที่ปลายยอด กลีบเลี้ยงโคนติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก สีม่วงแดง กลีบดอกเป็นหลอดยาว 5-8 ซม. ปลายแยกเป็นกลีบดอก 5 กลีบ และม้วนงอ เป็นสีขาวอมม่วง ดอกเมื่อบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2-3 ซม. มีเกสรตัวผู้ 4 อัน เวลามีดอกดกและดอกบานพร้อมกันทั้งต้น สีของดอกและสีของใบจะดูแปลกตาสวยงามมาก “ผล” ค่อนข้างกลม เป็นสีม่วง มีเมล็ด ดอกออกช่วงระหว่างเดือนพฤศจิกายน ต่อเนื่องไปจนถึงเดือนมกราคมปีถัดไป ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด ตอนกิ่ง และหน่อ

ปัจจุบัน “สาวสันทราย” หรือ “จรกา” นิยมปลูกประดับเป็นกลุ่มหรือปลูกลงกระถางตั้งในที่แจ้ง เป็นไม้เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนปนทรายและชอบแดดจัด รดนํ้าบำรุงปุ๋ยสม่ำเสมอจะมีดอกสวยงาม

ชื่อไทย ดอกสาวสันทราย, เกซอนลา, จรกา
ชื่อสามัญ THE QUEZONLA.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Clerodendrum quadriloculare Merr.
วงศ์ VERBENACEAE.
ต้นสาวสันทรายเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ทรงพุ่มแผ่กว้าง ลำต้นสีน้ำตาลเทา ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้าม รูปขอบขนานหรือรูปหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเป็นคลื่น ผิวใบบนสีเขียวเข้มด้านล่างสีม่วงแดง ดอกออกเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายกิ่ง มีดอกย่อยจำนวนมาก โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดแคบยาวสีชมพูม่วง ปลายแยก 5 แฉก สีขาว มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ผลเป็นผลสดทรงกลม เป็นไม้พื้นเมืองของประเทศฟิลิปปินส์

สาวสันทราย ไม้งาม ตามเด็ดดม
กลิ่นหอมสม ชมชื่น ยืนต้นไหว
ดอกหอมอ่อน ซ่อนสิ้น กลิ่นภายใน
มิเหมือนใคร ไม้ดอก ออกเป็นพวง
เปรียบดอกเข็ม เต็มพวง ดวงดารา
พรรณพฤกษา น่าส่อง ผองเข็มหลวง
สาวสันทราย คล้ายเข็ม เต็มดอกดวง
เป็นไม้หวง พวงผลิ ฟิลิปปินส์