ลิ้นมังกรแคระ

คำอธิบาย

คนไทยโบราณเชื่อว่า บ้านใดปลูกต้นลิ้นมังกรไว้ประจำบ้าน จะช่วยป้องกันอันตรายจากภายนอกได้ เพราะบางคนเรียก ลิ้นมังกรอีกชื่อหนึ่งว่า หอกพระอินทร์ ซึ่งเป็นอาวุธชนิดหนึ่งของพระอินทร์ ที่ใช้ในการต่อสู้และปกป้องศัตรูจากภายนอก ดังนั้น ลิ้นมังกร จึงเป็นไม้ที่มีความศักดิ์สิทธิ์ เพราะเป็นไม้ที่มีความสำคัญของพระอินทร์ในสมัยพุทธกาล

นอกจากนี้ ลิ้นมังกร ยังเป็นไม้ฟอกอากาศที่องค์การนาซ่าได้นำมาทดลองวิจัย ซึ่งก็ได้ผลวิจัยว่า “ต้นลิ้นมังกร” จะมีลักษณะพิเศษกว่าพันธุ์ไม้ชนิดอื่นคือ จะคายก๊าซออกซิเจนในเวลากลางคืน ส่วนกลางวันจะปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์แทน ทำให้สามารถปลูกต้นลิ้นมังกรในบ้านได้โดยไม่มีอันตรายต่อคนในบ้าน

ชื่อสามัญมีหลายชื่อคือ Bowstring Hemp, Devil Tongue, Mother-in-law’s Tongue, Snake Plant
ชื่อวิทยาศาสตร์ Sansevieria trifasciata
ลักษณะทั่วไป ลิ้นมังกรเป็นไม้ล้มลุก อายุหลายปี มีเหง้าทอดเลื้อยไปตามผิวดิน เห็นข้อปล้องชัดเจน ทุกส่วนของต้นอวบน้ำ เปราะหักง่าย มีใบเดี่ยว ออกเวียนสลับรอบต้น หรือเรียงสลับระนาบเดียว รูปใบมีหลายแบบ ทั้งรูปใบหอก รูปแถบกว้าง รูปไข่กลับ รูปช้อน รูปรี และเป็นแท่งกลมยาว ขนาดแตกต่างกันตั้งแต่ 3 เซนติเมตรจนยาวกว่า 1 เมตร แผ่นใบหนาอวบน้ำ ขอบใบเรียบเป็นสันแข็งหรือเป็นคลื่น มีสีสันและลวดลายแตกต่างกัน บางชนิดมีเส้นใยเหนียวที่ใช้ทำเชือก

การดูแลรักษา
ลิ้นมังกร เป็นไม้ประดับที่มีความเขียวสดใสตลอดทั้งปี ลิ้นมังกรแคระปลูกเลี้ยงง่าย ทนต่อสภาพแวดล้อมที่แห้งแล้ง จึงไม่ต้องดูแลรักษามาก แต่ต้องได้รับแสงเพียงพอ สามารถปลูกได้ทั้งภายในอาคารบ้านเรือนและกลางแจ้ง

ใบและดอก
-ลักษณะลำต้น : เป็นหัวหรือเหง้าอยู่ในดิน ใบเกิดจากหัวโผล่ออกมาพ้นดินประกอบกันเป็นกอ
-ลักษณะใบ : เป็นแท่งกลมยาว หรือใบแบนกว้าง ปลายแหลม แข็ง หนาเป็นมัน ขอบใบเรียบ โค้งงอเล็กน้อย หรือเป็นเกลียว
ใบกว้างประมาณ 4-7 ซม. และสูงประมาณ 30-60 ซม. อาจจะมากหรือน้อยกว่าตามแต่ละสายพันธุ์

สีสันของใบลิ้นมังกร จะมีสีเขียวซีดจนถึงเขียวเข้ม บางสายพันธุ์ใบมีสีเขียวเข้ม ขอบใบมีสีเหลืองทอง หรือใบมีสีเหลืองและมีสีขาวเป็นเส้นตามแนวขอบใบ สีขาวประสีเขียวอมเหลือง เขียวอมด่างสีฟ้า และลักษณะมีลวดลายของใบที่แตกต่างกันและสวยงามอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของแต่ละสายพันธุ์

การขยายพันธุ์
ลิ้นมังกร สามารถขยายพันธุ์ได้ 4 วิธี คือ

1. วิธีการเพาะเมล็ด เกิดจากการผสมพันธุ์ของดอกลิ้นมังกร ซึ่งอาจเกิดจากการผสมในต้นเดียวกันหรือเกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ การขยายพันธุ์ด้วยวิธีนี้เหมาะสำหรับการพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ๆ เนื่องจากการผสมข้ามสายพันธุ์และการกลายพันธุ์ของต้นที่เกิดจากเมล็ด จะมีพันธุ์ใหม่ๆ เกิดขึ้น แต่ต้องใช้ระยะเวลาพอสมควรเช่นเดียวกับการคัดเลือกสายพันธุ์ชนิดอื่นๆ
2. วิธีการแยกหน่อ เมื่อถึงอายุที่เหมาะสมลิ้นมังกรจะมีการแตกหน่อจากหัวใต้ดินออกมาอย่างต่อเนื่อง ผู้ปลูกเลี้ยงสามารถขุดหัวแล้วแยกหน่อขยายพันธุ์ การขยายพันธุ์วิธีนี้ใช้ระยะเวลาไม่นานและต้นลูกที่ได้จะมีลักษณะเหมือนกับต้นแม่ทุกประการ จึงเหมาะแก่การขยายพันธุ์ในเชิงการค้า
3. วิธีการปักชำใบ โดยการตัดใบลิ้นมังกรออกเป็นชิ้นหรือท่อน และสามารถนำไปปักลงวัสดุเพาะปลูกได้ทันที ในบางสายพันธุ์การขยายพันธุ์ด้วยวิธีนี้เมื่อใบปักชำเจริญเติบโตและแตกหน่อออกมา ต้นลูกที่ได้จะมีลักษณะผิดเพี้ยนไปจากต้นแม่ จึงไม่เหมาะที่จะนำมาขยายพันธ์ุในเชิงการค้า อีกทั้งรากอ่อนที่เพิ่งแตกออกมาจากใบที่ปักชำมักถูกทำลายด้วยแมลงปีกแข็งที่อยู่ใต้ดินได้ง่าย
4. วิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ลิ้นมังกรเป็นไม้ประดับชนิดหนึ่งที่สามารถเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อได้ แต่ยังคงมีอุปสรรคในเรื่องความสม่ำเสมอของการเจริญเติบโต และเปอร์เซ็นต์ความอยู่รอดที่ต่ำ จึงไม่เหมาะแก่การขยายพันธุ์ในเชิงการค้า

การนำไปใช้
ลิ้นมังกรแคระนิยมปลูกเป็นพุ่มๆ ตามรั้วบ้าน เป็นต้นไม้มงคล

คนโบราณ มีความสวยงาม ปลูกง่ายเลี้ยงง่าย ทนต่อสภาพอากาศ เหมาะปลูกเป็นไม้ประดับบ้านเรือน หรืออาคาร เป็นพืชใบประดับที่มีลำต้นเป็นหัวหรือเหง้าอยู่ในดิน

ลักษณะลำต้น เป็นข้อๆ ใบเกิดจากหัวที่โผล่ออกมาพ้นดินเป็นกอ จึงนิยมปลูกลิ้นมังกรแคระตามแนวรั้วบ้าน

ลักษณะดอก จะแตกต่างกันตามแต่ละสายพันธุ์ ซึ่งมีมากมายกว่า 70 สายพันธุ์ ลิ้นมังกรเป็นพืชที่ทนสภาพแล้งได้ดีมาก เลี้ยงง่าย ไม่ค่อยมีโรคและแมลงมารบกวน ชอบดินร่วนปนทราย ระบายน้ำได้ดี