ใบจามจุรีหรือใบก้ามปู เป็นพืชตระกูลถั่ว จามจุรีต้นหนึ่งๆ แผ่กิ่งก้านนับสิบเมตร เป็นพืชทิ้งใบ ใบขนาดเล็ก ใบที่ร่วงน้ำหนักเบามาก ในช่วงที่ใบร่วงหล่นลงพื้นตลอดเวลา เพื่อให้เกิดประโยชน์ สามารถนำมาทำปุ๋ยแบบง่ายๆ เป็นปุ๋ยที่มีไนโตรเจนสูง

ต้นจามจุรี หรือมักเรียก ต้นฉำฉา/สำสา หรือ ต้นก้ามปู (Rain tree) เป็นไม้เศรษฐกิจโตเร็วที่ให้เยื่อ และเนื้อไม้ชนิดหนึ่ง นอกจากนั้น เป็นไม้ที่มีกิ่งก้านยาว ปลายกิ่งแตกกิ่งจำนวนมาก ใบมีขนาดเล็กแต่ดก จนมีลักษณะเป็นทรงพุ่มให้ร่มเงาได้มาก

ลักษณะของใบจามจุรี ใบมีลักษณะเป็นใบประกอบแบบขนนก โคนใบเล็ก ปลายใบมนกว้าง ประกอบด้วยก้านใบหลัก และก้านใบย่อย โดยก้านใบหลักจะแทงออกบริเวณปลายกิ่ง เรียงสลับข้างกัน ก้านใบหลัก 1 ก้าน มีก้านใบย่อยประมาณ 4-6 คู่ แต่ละคู่อยู่ตรงข้ามกันบนก้านใบ ก้านใบแต่ละคู่ มีจำนวนใบย่อยแตกต่างกัน ก้านคู่แรกจะมีจำนวนใบย่อยน้อยที่สุด 2-3 คู่ใบย่อย ส่วนก้านใบย่อยคู่ที่ 3-5 จะมีใบย่อยประมาณ 56 คู่ ใบอ่อนมีสีเขียวอ่อน ใบแก่มีสีเขียวเข้ม สีเหลือง และสีน้ำตาลตามลำดับจนถึงระยะร่วงของใบ ใบจะแตกออกบริเวณกิ่งแขนงบริเวณปลายยอด ไม่พบใบที่กิ่งหลัก

ต้นจามจุรีเป็นไม้ประดับยืนต้น ที่สวยงามเนื่องจากเรือนยอดแผ่กว้างทั้งยังให้ร่มเงาที่ร่มเย็น เนื่องจากใบเป็นใบประกอบแบบผสมแบบขนนก ค่อนข้างใหญ่และอยู่ชิดกัน เมื่อพระอาทิตย์ตกดินใบจะหุบเข้าหากันครั้นรุ่งเช้าก็จะคลี่ขยายใบออก เพื่อเป็นการช่วยให้น้ำค้างที่ดินอยู่ตามกิ่งก้านหยดลงถึงพื้นดิน บรรดากล้วยไม้ที่เกาะติดอยู่ตามลำต้นและเฟิร์นที่อยู่ตามพื้นดินภายใต้ร่มเงาของจามจุรีจึงเจริญเติบโตได้ดี เนื่องจากเป็นพืชตระกูลถั่วจึงมีคุณสมบัติในการปรับปรุงคุณภาพของดินให้ดีขึ้น ใบใช้ทำปุ๋ยหมักได้ โดนเฉลี่ยมีไนโตรเจนถึงร้อยละ 3.25 มีการนำใบจามจุรีไปหมักผสมกับดิน เพื่อใช้เป็นดินปลูกต้นไม้ขายเป็นการค้ามากมาย ภายใต้ชื่อ ดินผสมใบก้ามปู หรือแม้แต่นำเฉพาะใบก้ามปูแห้งมาใส่ถุงขาย สามารถประกอบเป็นอาชีพได้เลยทีเดียว

จามจุรีเป็นไม้เอนกประสงค์ คือสามารถใช้ประโยชน์จากต้นจามจุรีได้ในหลายๆ ด้าน เช่น เนื้อไม้ ใบ ดอก ผล นอกจากนี้ยังมีผลทางอ้อมอีก เช่น ร่มเงา การเลี้ยงครั่งเป็นต้น ประโยชน์ของไม้จามจุรีทางด้านต่างๆ โดยเฉพาะในด้านการเกษตรใบแห้งสามารถนำมาเป็นปุ๋ยปรับปรุงสภาพดินเลวให้ดีขึ้น เนื่องจากเป็นเป็นไม้ยืนต้นในวงศ์เดียวกับพืชตระกูลถั่ว เป็นพืชที่ดำรงชีวิตอยู่ร่วมกับแบคทีเรียที่ตรึงธาตุไนโตรเจนได้ จึงมีคุณสมบัติในการปรับปรุงคุณภาพของดินให้ดีขึ้น ใบใช้ทำปุ๋ยหมักได้ โดนเฉลี่ยมีไนโตรเจนถึงร้อยละ 3.25

ปุ๋ยอินทรีย์ จากใบก้ามปูหรือใบจามจุรี

จามจุรี

เกษตรกรสามารถทำปุ๋ยไนโตรเจนสูงจากใบจามจุรี ใบฉำฉา หรือใบก้ามปู โดยวิธีง่ายๆ ดังต่อไปนี้

แบบที่ 1 เมื่อใบร่วงลงพื้น ลมจะพัดไปกองไว้ตามแนวทิศทางลมเป็นหย่อมๆ นำถุงขยะสีดำ ไปวางบนพื้นคุ้ยใบจามจุรีใส่ถุงจนเต็ม โดยใช้เวลาไม่ถึง 3 นาที ก็ได้ถุงใหญ่ จากนั้นก็นำไปหมักรวมในถังใหญ่ๆ หรือขอบบ่อน้ำ รดน้ำให้ชุ่ม ทิ้งไว้ 2-3 เดือน (ต้องรดน้ำให้มันชุ่มอยู่ตลอดเวลา) มันก็จะผุเปื่อย นำไปปลูกต้นไม้ได้เป็นอย่างดี

แบบที่ 2 ในช่วงฤดูฝน เมื่อฝนตกตก ปรากฏว่าใบจามจุรีเปียกทั้งหมด ใส่ถังหมักเลย ไม่ต้องเติมน้ำ (ก็ทำงานง่ายกว่าแบบใบแห้ง) หรือถ้าต้องการให้หมักเร็ว ใช้งานได้เร็ว ใช้น้ำหมัก(หรืออีเอ็ม) ละลายน้ำราดลงไป จะใช้งานได้ภายใน 1 เดือน

แบบที่3
นำใบจามจุรีมาตากให้แห้งสนิท ใส่ถุงปุ๋ย เหยียบจนใบหักเป็นชิ้นเล็กๆ นำไปผสม “ดินปลูกไม้กระถาง” ทำไมต้องตากก่อนเหยียบ ก็เพื่อให้ใบแห้ง กรอบ พอใส่ถุงเหยียบหรือ ฟัด มักจะหักเป็นชิ้นเล็กๆ ได้ง่าย
จากคุณค่าของใบจามจุรีที่ช่วยเพิ่มธาตุอาหารที่มีประโยชน์ให้แก่ดินปลูกต้นไม้ จึงทำให้วงการปลูกต้นไม้หันมาสนใจใบจามจุรีแห้งเพื่อนำไปผสมกับดินเป็นวัสดุสำหรับเพาะปลูก แล้วกำลังเป็นที่ต้องการอย่างมาก จึงทำให้ผู้ที่อยู่บนเส้นทางค้าขายต้นไม้ต่างเสาะหาใบก้ามปูแห้งกันอย่างคึกคัก และหากท่านเป็นคนชอบปลูกต้นไม้แบบมือเปื้อนดิน จะสังเกตว่าในดินปลูกต้นไม้ของแม่ค้าหลายรายมักจะมีใบก้ามปูเป็นส่วนผสมแทบทุกถุง